KĨHOOTO wa MWARIAMA

Mũndũ ũmwe nĩ agũire irima rĩarĩ iriku kũndũ gwakoretwo andũ mathama na magatiga marima ma cioro na maĩ matarĩ mathike. Na rĩrĩa akayaga e kũu irima thĩiniĩ, hagĩũĩkĩra anake a itũũra rĩu mena airĩtu magĩthiĩ rwĩmbo. Rĩrĩa maiguire mũkayo makiuga nĩ ngoma cia arĩa manathikwo kũu iretana, magĩtema rĩa kamũtĩ morĩte, magĩikũrũkĩrĩra na makĩambatĩrĩra makĩbuĩria. Hagĩũkĩra mũndũ wetagwo Kĩhooto wa Mwariama, wathiaga thoko Marobo, ena mũithikiri akuĩte matharũ na karati ga kwendia. Akĩigua mũndũ ũgwĩtana na iyũ. Agĩtiirania mũithikiri wake mũtĩ-inĩ warĩ hau hakuhĩ na agĩthiĩ gwĩtĩka mũndũ ũcio wakayaga. Na rĩrĩa acũthĩrĩirie irima thĩiniĩ akĩona mũndũ ũcio wagwĩte akĩmũũria, ‘Wĩ mũgũthe?’
‘Aca no kũharario ndaharario na ndaigua kũgũrũ gũkũ kwa ũrĩo ta gwekindĩra.’
‘Hĩ ũkĩrĩ na mũnyaka,’ Kĩhooto akĩmwĩra, ‘gũkũ gũtiendaga mũndũ gũthiĩ arorete igũrũ ta hũngũ, no nginyagia ũkarora wega harĩa ũrakinya. Nguona wee ta wĩ mũndũ mwĩthĩ kũngĩra, ndwagĩrĩirwo nĩ gũthiĩ ũkĩgũaga marima ta thwara, wee ndũrĩ njege kana ngari ũikare irima.’
Mũndũ ũcio warĩ irima akĩrika kũmũcokeria akiuga, ‘Kaĩ ũũĩ nĩ kwenda ngwendaga..’ Kĩhooto akĩmũtua mĩario akĩmwĩra,‘ Atĩ kaĩ ũũĩ nai nai! Ũkũgũaga nĩ kũnyiha kana nĩ maitho ũkũrĩte, ũcoke ũtinde ũgĩkaya ũtere andũ a bata mathaa mao atĩ makũrute. Kaĩ ũtararĩ mũcemanio-inĩ wa cibũ ũigue ũrĩa aroigire atĩ andũ memenyerere kũgera maganjo-inĩ nĩ ũndũ wa marima. Na arongerera atĩ no nginyagia andũ mathike marima macio. Rĩu wee ũrenda gũthikwo wĩ muoyo?’
Mũndũ ũcio warĩ irima akĩaga wa gũcokia tondũ nĩonaga atĩ mũndũ ũcio ndamũteithagia na mĩario yake.
‘Rĩu niĩ nĩngũgũteithia na mataaro,’ Kĩhooto akĩrika kũmwĩra, ‘rĩrĩa ũkũgera marimainĩ ta maya. Wona handũ hena nyeki nduru, hau hetheme tondũ nĩho he irima. Ningĩ mũndũ nĩathiaga na mũtĩ agathecatheca mbere yake, na mũtĩ ũcio wahota kũmuonia harĩa he irima. Na mũndũ ndageraga kũndũ ta gũkũ ũtukũ kwĩna nduma. No ũgũkĩgeraga nyeki-inĩ ũtigĩte barabara nĩkĩ?’
‘Nĩ gacaũ ngũhĩtaga, gatũhĩra gũkũ marima-inĩ ndakĩgũa o ndĩgateng’eretie.’
‘Ndũgũkĩona gacaũ nĩ ta ke na hakiri gũgũkĩra, nonga mũkĩrĩ nako kũu irima thĩiniĩ?’
‘Aca.’
‘Rĩu wee na gacaũ nũũ wagĩrĩirwo nĩ gũkorwo e irima thĩiniĩ?’
‘Hatirĩ.’
‘Ĩĩni! No rĩu wee nĩwe wĩ irima. Nĩngwenda woima ũũke ũngore na nĩngũkuongerera mataaro mangĩ nĩgetha ũmenye gũthiaga ũteekũgwa marima-inĩ. Ona ta reke ndore kana ndĩna maratathi marĩa mararutĩtwo nĩ cibũ, igũrũ rĩa marima ta maya, wahota gũthomanga wa mũira uumĩte kũu na ũteithĩke.’
Kĩhooto agĩcoka na mũithikiri-inĩ wake, akĩhingũra mondo yacurĩtio mũringoti-inĩ na akĩrika kũrora maratathi marĩ ho. O hĩndĩ ĩyo hagĩũka atumia eerĩ mena ciondo na mĩkwa magĩthiĩ mũgũnda na mainĩke na ngũ. Magĩkora Kĩhooto na makĩmũgeithia.
‘Wa Kĩhooto wĩmwega?’
‘Ndĩmwega ngarĩkia na ingĩagĩra kũrĩ ũguo ndatwarwo thoko.Inyuĩ mũrĩ ega?’
‘Tũrĩ ega ngoro ona mĩĩrĩ. Nĩkĩĩ warũgama njĩra-inĩ kaĩ wathũkĩrwo nĩ mũithikiri.’
‘Ndĩrarora iratathi rĩrĩa rĩrarutĩtwo nĩ cibũ igũrũ rĩa marima maya me gũkũ maganjo-inĩ ndeithie mwanake wĩ haha narĩo.’
Atumia acio magĩikia maitho mwena na mwena na matione mũndũ ũngĩ makĩũria, ‘Eha?’ ‘Agũĩte harĩa irima-inĩ, itoĩ kana egũthiaga ahingĩte maitho na nĩ mũthenya, riũa rĩarĩte barigici.’
‘Hĩ! Nagithĩ ti wambe ũmũrute ũcoke ũmũhe maratathi athome. Agĩthoma e irima ateithĩka nakĩ? Uuui! wa Kĩhooto, ndũtuonie na kũrĩa arĩ!’
Kihooto agĩkĩmonia harĩa irima rĩarĩ. Atumia acio magĩkundĩkania mĩkwa yao magĩikiria mũndũ ũcio warĩ irima mũthia ũmwe, ũrĩa ũngĩ makĩenda kuoherera mũtĩini no ũgĩkuhĩha. Makĩra Kihooto ohore mũkanda ũrĩa wohete karati mũithikiri-inĩ makundĩkanĩrĩrie na mĩkwa iyo. Kĩhooto akĩhana ta ekũrehe thieya mũtũmia ũmwe akĩmũikia kamũhwa akĩmwĩra. ‘Ĩĩ kaĩ wĩ mũndũrũme wa ndũũ ũrona atũmia magĩtangĩka haha nawe no kũng’ethia ũng’ethetie ta iria ciarĩ gwa Thiaka. Kaĩ wathiĩte ma ithinga kana ndũrĩ wathiĩ?’
Kĩhooto akĩribariba akĩohora karati, magĩkundĩkanĩrĩria mũkanda na mĩkwa, makĩoherera mũtĩ-inĩ. Makĩra mũndũ ũcio warĩ irima aharũkie mũkwa njegeke cierĩ na akundĩke. Makĩmwĩra ekinyĩre na kũgũrũ kũrĩa gũtatubĩte nao makĩmũgucie.
Kĩhooto akĩmera, ‘Mwagĩrĩirwo nĩ ũmwe agucie nake ũrĩa ũngĩ agagithiũrũrũkagia mũtĩ-inĩ mũkwa wathira ngoro.’
‘Nawe wĩkage atĩa? Nĩ ũtuĩkire nyabara.’
‘Ee, ke njuge twĩ hamwe.’ Agĩcokia aconokete na akĩnyita mũkwa magucie.
Nĩmakĩgucirie kinya mũndũ ũcio warĩ irima akiuma. Rĩrĩa aumire agĩkoma na nda hau mwena-inĩ wa irima ahũmũke. Atiira maitho na akĩrũgama Kihooto akĩmaka matũngania maitho. ‘Wanjũkĩ, nĩwe?’
‘Ĩĩ, nĩniĩ baba.’
Wanjũkĩ aarĩ mũriũ wa Kĩhooto. Athiagĩte mbere nĩgetha akanyite kĩwanja thoko-inĩ. Akĩona mũtũmia mũkũrũ agĩthĩnio nĩ gacaũ akĩmũteithĩrĩria gũkahĩta. Maatigana agĩtuĩkanĩria hau maganjo-inĩ ahonokie mathaa macio morire akĩhĩta gacaũ, agĩkĩgwa irima.

Hũra mbica ĩyo na ũthambie.