BETŨRŨ MŨTHANDE.

Maũndũ nĩmonagwo maingĩ na manene. Mũthuri wĩtagwo Betũrũ Mũthanda wa itũũra rĩa Marobo nĩarutaga ũira akoiga atĩ we, ahonokire nĩ ũndũ wa mĩkora. Mĩkora nĩyokire gwake ũtukũ. Na tondũ arutaga wĩra wa kũgũra na kwendia mboco cia mĩciri, nĩagĩkoragwo na tũthendi twa gũthiĩ akĩrĩhaga arĩmi anyinyi arĩa mamwendagĩria mĩciri, we arĩ mũndũ wa ma na kĩhooto. Mĩkora, arĩ o mbarĩ ya Macharia wa Karĩa Nĩme, nĩyakĩmwĩhĩtĩire tondũ meciragia gwake mbia ciathakaga na mbĩa. Na tondũ mũthiganwo nĩ ũrĩ nja ndamũhĩtagia-rĩ, mũndũ ti Mũthanda nĩagĩthiganirwo nĩ amwe arĩa metainwo na agĩkunyanĩrwo atĩ ahota gũkorwo ena kĩmwe kĩmwe na no maiyĩre mũthĩ muna.

Betũrũ na Gaceri wake makĩrĩa ngoi ota ũrĩa mamenyerete. Gatoro ka mũndũ ũhũniĩ na ũtarĩ na maĩ nda nĩkamata. Gwakĩrĩ mweri wa themithũ na kamũrengeti karĩ kerũ, ningĩ Gaceri ndagĩikangĩtie matukũ akĩrĩ ona ũrugarĩ. Nĩ ũndũ wa irathimo-rĩ, Betũrũ nĩakoretwo aka kanyũmba ka mahiga na akagita na maturubarĩ matune. Ndirica ciarĩ na cuma mata na mũrango wa mbere warĩ wa Cuma na wa kerĩ wa mũtĩ wa mũthaitĩ. Rũthingo rwarĩ rwa mahiga ma nyaige. Nja yake yarangagĩrwo nĩ ngui igĩrĩ, ĩmwe yetagwo nyuki na ĩrĩa ĩngĩ kĩgi nĩ ũrĩa ciarĩ njũru. No tondũ ng’enda thĩ ndĩagaga mũtegi, na mbĩa ĩtegagwo na kĩrĩa yendete, mĩkora nĩyacirĩire ngui icio mũno na ũmwe wao agĩũka na rĩciria rĩa kweheria ngũi icio mũciĩ. Ũtũkũ ũrĩa mathiaga kwa Betũrũ, mũkora ũmwe ũkĩrehe ngui yake ya mũtũmia ĩna mũrukĩ na ĩkĩohwo hau kĩhingo-inĩ kĩa mũciĩ wa Betũrũ na nja. Rĩrĩa nyuki na kĩgi cianyitire thaha wa ngui ĩyo, ciageragia kũrũga kĩhingo ikaremwo, ikageria kwenja thĩ ikaremwo. Mĩkora ĩkĩhingũra kĩhingo kahoora, ngui icio ikiuma iteng’erete ota rithathi yumite kĩano-inĩ irorete na kwĩ ngui ĩyo ya mũtumia. Mĩkora ĩkĩingĩra nja ya Betũrũ na ĩkĩhingĩrĩria magui nakũu nja ya kĩhingo.

Magĩthiire makĩoya ngathĩ yarĩ na hau ikũmbĩ-inĩ, makĩmĩtirania na mambarita ma nyũmba. Makĩambata nayo magĩĩtheca o maturubarĩ-inĩ igũrũ. Makĩarũka kweheria maturubarĩ rĩmwe kwa rĩmwe nyumba-inĩ ya toro ya Betũrũ na Gaceri wake. Na tondũ ngwĩrire mũthiganwo nĩ ũrĩ nja ndamũhĩtagia-rĩ, marutire maturubarĩ o mũtwe-inĩ wa ũrĩrĩ wa Betũrũ. Ndakoretwe ekĩra nyũmba yake ciring’i, kwarĩ mweri warĩte, na njata nĩcionekaga. Nayo mĩkora yakuĩte matoci marĩa magwatio monaga kinya kwa Nyerere.
Mĩkora ĩĩrĩ nĩyaharũrũkire kinya thĩ o ũrĩrĩ-inĩ wa Betũrũ nao arĩa angĩ erĩ magĩtigwo maturubarĩ-inĩ nao atatũ marĩ thĩ metereire kũhingũrwo makĩgethe kũrĩa matahandĩte.

Ũmwe wa acio marĩ gĩtanda-inĩ kĩu agĩĩtana na mũgambo mũhoreri akiuga, ‘Betũrũ Mũthanda’. Betũrũ akĩgurumũka, akĩigua ta etwo, akĩrora igũrũ akĩona mweri na akĩona njata nĩ ũndũ maturubarĩ makĩrĩ meherie. Akĩbucia akĩrora rĩngĩ nayo mĩkora ĩgĩkorwo yagwatia matoci mothe mana ĩkĩmũmũrĩka, nake ũrĩa warĩ maturubarĩ-inĩ agĩtana rĩngĩ, ‘Betũrũ Mũthande!’ Betũrũ kuona ũguo, akĩmenya gũtirĩ ũndũ ũngĩ nĩ Mwathani ũretana akiuga, ‘Niĩ ũyũ Mwathani’.Mũkora ũrĩa warĩ hau mũtwe-inĩ ũkĩringa kametha karĩ hau na nda ya banga ũkĩmwĩra na gĩthweri eke ũndũ wa haraka arute mbeca ciothe.
‘Nĩtũũĩ wĩna ngiri igana na kenda, rehe ciothe kana tũkwambatie kwa Mwathani ũcio ũretĩka ũtarĩ mwĩte.’
Agĩthiĩ kuga nai nai akĩringwo nda ya banga akĩrwo, ‘Rĩu rĩngĩ nĩ gũtema ngũtema.’
Gaceri akĩhana ta ekuuga mbu, akĩigĩrĩrwo banga kanua akĩĩrwo, ‘Gamba rĩngĩ ndĩgaatũre kinya gũtũ.’ Agĩkira ki.
Betũrũ akĩmera ciĩ hau kabati na karatathi ka nyaironi. Mũrango wa kabati ũkĩringwo na rũhatĩ, makĩhuria mbia icio na magĩtia ingĩ. Akiuga ndarĩ na ingĩ.
Mĩkora nĩyakĩingĩrire nyũmba na ĩkĩnyarira Betũrũ na kũmũtunya mbia na indo iria mendaga gũkua magĩcoka makĩura. Betũrũ ahũra riboti borithi moigire matirĩ na ngari, makĩrwo meteithie na marokie riboti ũrĩa mona.

Mũthenya ũyũ ũngĩ andũ mamenya ũhoro ũcio nĩmokire kũmomĩrĩria na kanitha ũkĩrehe mahoya. Nĩguo Betũrũ anyitirwo nĩ kĩũndũ na akĩrũgama akĩĩra arĩa mokĩte ũhoro wa ũrĩa aronete Mwathani handũ ha kuona mĩkora. Ũhoro ũcio nĩwamũritũhĩire mũno na akiumbũra akiuga, ‘Angĩkorwo nĩndĩretĩkire mĩkora ĩnjĩtĩte ĩkĩenda kũngera ngero, na ndĩnangera ngero ĩyo-rĩ, rĩu nĩndetĩkĩra gwĩtĩka Mwathani ũcio ũratharire kuma kũrĩ ngero ĩyo. Ti hinya wakwa ũrahonokirie tondũ korwo mabanga macio nĩmaragarũrirwo hanini tũngĩrĩ atemenge. Tũrahũrirwo ndũndio, ona haha nguonaga rũcinĩ heyandĩkĩte Caina ngarigwo haroimire nakũ no nĩbanga ũrandĩkĩtwo ũguo, ndatukũrwo naguo mandĩko mareyandĩka. Ndikĩrĩ wa Caina ndĩ wa Mwathani kinya rĩrĩa agoka.’

Kanitha nĩwagĩkeneire kũhonoka kwa Betũrũ na makĩmũhoera mũno. Gwatuĩrangio nĩgwakĩmenyekire na kũrĩa mĩkora ĩyo yoimĩte tondũ ngui niyakĩmenyekire mwene. We oigire ndoĩ ũrĩa ngui yake yaumĩte na ĩgathiĩ kinya hau na tondũ ngui ya njamba nĩyo yũrũraga ti ya mũtumia-rĩ, andũ makĩmenya atĩ hau ũngĩona he ndogo ona mwaki nĩharĩ.

Nĩndĩrĩkũhee ũrĩa gũtũire wona ndacoka kuma na kũu. Thoma rũciũ rũngĩ