KENYATTA AARI U? (Gicunji kia mbere)

Mũrata wakwa Mũthomi mũgĩ,

Amũkĩra ngethi cia kuma rĩrĩa twĩrĩgaine na ngwĩre ndĩna gĩkeno nĩwe gũka tũtũngane rũrendainĩ rũrũ twaranĩrie igĩrĩ cia baita.

Rĩu mahindainĩ maya ma mweri ũyũ wa Muoria Nyoni, nĩ marĩa tũririkanaga Mũtongoria Njamba, Mũtigairĩ Jomo Kenyatta. Andũ aingĩ mangĩũrio ũhoro wa Kenyatta no moigire aarĩ mũtongoria wa bũrũri wa Kenya kuma kũgĩa na wĩyathi kinya rĩrĩa akuire ũtukũ wa mũthĩ wa 22 mweri wa Muoria Nyoni mwaka wa 1978. Angĩ no maririkane atĩ nĩ ohetwo ona agathamĩrio mwena wa Kabengũria na Marirare. Angĩ nao no mamenye atĩ nĩ athiĩte bũrũri wa rũraya maita merĩ na rĩa kerĩ agĩikaranga kuo agĩthoma ona agĩtetera bũrũri. Ririkanai atĩ acoka nĩ atuĩkire mwarimũ mũnene cukuru wa andu airu wa Githũngũri Teachers’ College. Anyinyi no maririkane atĩ arĩ mwandĩki wa Kiama gĩetagwo Kikuyu Central Association, kĩrĩa kĩaragĩrĩria mabataro ma andũ a Gĩkũyũ kũrĩ thirikari ya mũkoroni, makĩria ũhoro wa ng’ũndũ na magoti ona mũhũthĩrĩre wa mbia cia igoti. Na nĩkũrĩ angĩ mangiririkana atĩ Kenyatta aarĩ mũthondeki (editor) wa ngathĩti ya gĩkũyũ yetagwo Mũiguithania wa Andũ na Bũrũri wa Gĩkũyũ.

Ĩĩ rĩu hihi nĩ maũndũ marĩkũ Kenyatta andĩkaga ngathĩti-inĩ ĩyo hĩndĩ ĩyo? Maũndũ macio nĩmakonainie na ũrĩa acokire gũtuĩka thuthainĩ kana aca? Meciria ma Kenyatta ma 1928 na ma 1968 mena ũtiganu? Mũrata wakwa nĩngwenda tũtwarane nawe tũgĩthuthuria maũndu macio.

Thĩiniĩ wa Ndereti cia Mũthondeki (editorial) cia manja ya mbere iruta rĩa kerĩ rĩa Ngathĩti ĩyo ya Mũiguithania rĩa Mweri wa Mũthatũ (June) 1928, oigĩte atĩrĩ:

'Haya ũkĩrai inyuothe Agĩkũyũ kuma Kabete kinya Meru, tugwate rũgendo rwa ũiguano, Arahũkai inyuothe mũrĩ toro kanini na kanene mũracũrie maitho muone ruoro rũgũtema, tũtige ũgondereri amu agondereri meragwo magakora rũĩ rwaiyũra.

'Rekei ithuothe Agikuyu tũgĩe na ngoro ĩmwe ya ũiguano wa bũrũri witũ, tũrute wĩra rĩu kwĩ mũthenya, amu mũthii tene akinyaga tene, norĩ angĩkorwo tũgũtuĩka agondereri-rĩ, githĩ tũtigagĩkora rũũĩ rwaiyũra? Ta ikiai maitho muone ũrĩa tĩrĩ wĩ mũruru wa bũrũri wa Gikũyũ, na mwĩcirie kĩrĩa twarerirwo nakĩo ithuothe; Norĩ githĩ tĩri tiguo mũthithũ wa Agĩkũyũ! Rĩu-rĩ kĩrĩa tũngĩiganania na tĩri nĩkĩĩ? Ngombe na mbũri ona indo iria ingĩ ciothe nĩithiraga no tĩri ndũgathira agu na agu. Okorwo nĩmũkũmenya atĩ tĩri ndũgathira-r, githĩ ti wega tũiguane ithuothe rĩrĩa tũgũtetera tĩri ũyũ witũ, tondũ nĩguo kĩguni kia Agĩkũyũ; tũngĩkĩaga kũiguana na ũndũ ũrĩa ũtũkoniĩ ithuothe-rĩ ũrĩa ũngĩ ũngĩtũiguithania-rĩ ũkĩrĩ ũrĩkũ?......
….. niwega twarahuke ithuothe tũtige kĩnyiria kĩa maũndũ, na tũthengie kĩnyararano gĩothe tũgerie kũnyitana hamwe ithuothe, tũiguane ta igata na mbakĩ, nĩguo tũrute wĩra wa bũrũri witũ twĩna hinya. Nĩ tondũ-rĩ, kamũingi koyaga ndĩrĩ naguo wĩra wa bũrũri ti wa mũndũ ũmwe nĩ witũ ithuothe….'

Haha mũthomi mũgĩ ngwenda ũnyite maũndũ merĩ makoniĩ mandĩko macio ndatabuta hau igũrũ, wa mbere nĩ ũhoro wa ũiguano na wa kerĩ ũhoro wa tĩri. Mũngĩririkana mĩario mĩingi ya mũtigairĩ yakoragwo yerekeire ũiguano na andũ kũruta wĩra mĩgundainĩ. Nĩkĩo thutha wa kwĩgwatĩra wĩyathi thirikari nĩ yahang’ire mũno kũhe andũ ithaka marĩme na magĩe na wako. Rĩu ndeto ĩyo nĩyo ĩcokete kũrehera andũ a Gĩkũyũ haro kumana na kũrĩ ndũrĩrĩ iria ingĩ makĩria cia mwena wa rũgũrũ. Methugunda ma mũtigairĩ na Agĩkũyũ a mahinda macio nĩtũgũthiĩ tũkĩmonaga ndereti-inĩ iria ikũrũmĩrĩra. Wĩmenyerere ndũkahĩtũkwo rũciũ rũkĩte.
Ngai njega.