KENYATTA AARĨ Ũ? (Gĩcunjĩ gĩa kerĩ)

Mũrata wakwa Mũthomi Mũgĩ,

Gĩcunjĩ-inĩ kĩa mbere gĩa icokia rĩa kĩũria gĩkĩ nĩtũragwetire manyinyi makoniĩ mawoni ma mũtiga-irĩ Jomo Kenyatta, o tũkĩgeria kũmũmenya wega ta mũtongoria wa rũrĩrĩ na kĩhumo kĩa ũtongoria wake. Rĩu haha reke tuigue mangĩ aririe wĩthĩ-inĩ wake makoniĩ bũrũri na rũrĩrĩ..

Thĩiniĩ wa iruta rĩa mweri wa Gĩthathanwa, 1928 (November), manja ya mbere namba mũgwanja, ndũmĩrĩri ya Mũthondeki wa Mũiguithania, Jomo Kenyatta akĩarĩria athomi na makĩria rũrĩrĩ rwa Agĩkũyũ amerire atĩrĩ:

NĨTŨNYITANEI TŨTEKŨRARANIA TWĨKĨRE BŨRŨRI NA RŨRĨRĨ IGWETA

‘…Inyuĩ mwĩ comba inĩ! Rorai muone ũrĩa comba wĩtiganĩrĩte na magakumia rũrĩrĩ rwao na makarũmia mawatho na mĩtugo ya rũrĩrĩ rwao. Na inyuĩ mwĩtiganĩre na mũrũmie mawatho na mĩtugo ya rũrĩrĩ rwanyu rwa Gĩkũyũ. Wee Mũgĩkũyũ! Tira maitho wone ũrĩa ndũrĩrĩ iria ina hinya na ina ngumo nene, wone ũrĩa matũgĩrĩtie atumia na airĩtu ao na makamekĩrĩra mĩkaana. Nawe cokereria tuongia twaku, tiga kwenda kũrekia waku ta kĩere kĩa njĩra-inĩ, ndukae kwĩmenithia ũkiugaga atĩ no itherũ. Inyuĩ tũhĩĩ twa Mũmbi! Rorai muone ũrĩa ndũrĩrĩ iria ina hinya irathomithia ciana ciao. Na inyuĩ mũcokererie twanyu twa Gĩkũyũ mũtũrorie na gĩthomo-inĩ twa gũgathegea mwaki wa rũrĩrĩ rwa Gĩkũyũ rĩrĩa ithuĩ twĩ gĩthuma-inĩ. Wee Irigithathi na Itiema rĩa mũgĩkũyũ! Rũthĩrĩria wone comba ũrĩa ũkwenda kwĩgerekania naguo, wone ũrĩa maiguanĩire me ndundu ĩmwe, kaihwa na gocũkũrũ nawe ucoke wĩ ũũmbe kĩũmbwa kĩmwe wĩcokanĩrĩrie ũmenye atĩ wĩ mũhurũnjũko ndũrĩ ũndũ kana wĩra ũgaithĩria tiga no gũtuta. Wĩrurumie wone atĩ gũthekio ti kwendwo, wone atĩ mũkũmenana na mũrũ wa nyũkwa na kamũira ka mũtetanĩtie-rĩ, mũkũmunywo mbutu cia maitho, nĩ mũgendi amurĩ, njũkĩ kĩrimũ ĩkimanagĩrio na maana mayo.

‘Inyuĩ arĩa mũkũruta mawĩra ma comba mũgĩikaranagia na ndũrĩrĩ ingĩ! Ririkanai atĩ Gĩkũyũ nĩruo rũrĩrĩ rwanyu na nĩruo mwaheirwo nĩ Ngai, mũtuĩke aruo kinya mĩndĩ na mĩndĩ na nĩ wĩra wanyu kũgwetiithagia rũrĩrĩ rwanyu na ngumo njega mawĩra-inĩ marĩa mũkũruta. No menyai mũkahenererio nĩ mĩago kana ikeni itarĩ cia gũikara itũme mũtirike gateri ga Gĩkũyũ. Thomai Wahibiranio 11:24-25, muone ũrĩa Musa aregire gwĩtwo mwana wa Farao nĩ ũndũ wa kwenda kũhonokia rũrĩrĩ rwake. Na inyuĩ mũmenye atĩ rũrĩrĩ rwa Gĩkũyũ noruo rwitũ na nĩ wĩra witũ ithuothe kũrũgocithia thĩiniĩ wa ndũrĩrĩ iria ingĩ na kũgeragia gũtarana ithuĩ ene.

‘Inyuĩ mũrĩkĩtie kũgĩa na ũũgĩ! Ũkĩrai mũtaare andũ a rũrĩrĩ rũrũ rwitũ rwa Gĩkũyũ rũũhĩge, tigai kwenda ũgĩ wanyu ũrĩre thĩ ta mĩrio ya ngĩa, tigai kũgĩa na kĩnyiria. Ĩkai ota ũguo Musa ekire ona atĩ andũ a rũrĩrĩ rwake nĩmaratandiũrwo nĩ kwaga wa kũmatongoria’

Njoherai ndakorwo hĩtĩtie

Nĩ mũruti wĩra wanyu

J. Kenyatta (mwandiki wa Mũigwithania)

Maũndũ macio mothe marĩtio haũ ka igũrũ nĩ mũtigairĩ ona marĩ ma hĩndĩ hĩtũku, ona ũmũthĩ no tuone wagĩrĩru wamo harĩ mĩthiĩre na mĩikarĩre iitũ. Kenyatta arĩ na ngoro ya kwenda rũrĩrĩ rũiguane na nĩ onete kabere atĩ ita rĩtarĩ ndundu rĩhũragwo na njũgũma ĩmwe. Agĩcoka gũkinya kwaramia meciria kũrĩ bũrũri wothe wa Kenya ũnyitane, mbeũ yarĩ hande kuma o rũrĩrĩ-inĩ rwa Gikũyũ.

Matukũinĩ maya andũ a Gĩkũyũ mahurunjũkĩte thĩ yothe. No nyende kũririkania mũgĩkũyũ o wothe atĩ ona wakorwo wĩkũ kana wĩkũ nĩwagĩrĩirwo nĩ kũririkana kĩhumo gĩaku. Ona weĩta Mukenya wĩna kũu nja wacoka mũciĩ ũkĩendaga na ũtekwenda ũgetwo mũgĩkũyũ. Andũ arĩa me nja ya bũrũri nĩmakenaga mũno rĩrĩa bũrũri wa Kenya wĩna igweta kana ũhotani, ta mathako-inĩ ma mahenya, Hĩndĩ ĩyo nĩtwĩtĩyaga tũkiuga tũrĩ aKenya, no twacuka ndege, tũgatiga gũtwĩka a Kenya tũgatwĩka Agĩkũyũ na ĩkamba, na Njaruo. Hau hatirĩ mahĩtia tondũ gũtirĩ woririe Ngai aciarwo kũrĩa aciarirwo. Kĩndũ kĩrĩa kĩũru nĩ rĩrĩa mũndũ angĩtũmĩra ũ-rũrĩrĩ rwake ta njũgũma ya kũhotomia kĩhoto na kũhatĩrĩria arĩa angĩ.

We Mũgĩkũyũ! Rũmia ndĩra ciaku, ota ũrĩa nũgũ ĩraga mwana wayo ĩkĩmũkiritithagia rũnyanjarainĩ-rĩ, noguo ngũkwĩra atĩrĩ: Tũkia nyũkwa tũkia thoguo, tũkia ndĩra cianyu.

Hihi we ũkuona atĩa ndeto-inĩ ĩyo?