WĨ KANYONI MŨTHEMBA ŨRĨKŨ?

Ta njĩra atĩrĩrĩ mũrata wakwa, nĩtwagĩrĩirwo nĩ gũconoka kana kuona ta tũrahĩtia tũkĩaria rũthiomi rwitũ? Nĩnjiguĩte ona ngona andũ monaga ta marahĩtia ona angĩ magaconoka makĩaria rũthiomi rwa gĩkũyũ. Andũ angĩ mwarika gũtereta na gĩkũyũ maikaraga o magĩcokagia na gĩthũngũ, kana gĩthweri, na kwenda kuonania atĩ matirakenio nĩ mĩario na rũthiomi rwa gĩkũyũ. Angĩ nao nĩmaconokaga kuga atĩ o nĩ agĩkũyũ.

Thiniĩ wa maũndũ na mĩario ĩrĩa ĩratũmĩka bũrũri-inĩ ũmũthĩ ĩroiga atĩ ‘nĩndĩretĩa gũtũĩka mũkenya’. Gũtirĩ mũkenya ũtarĩ na mĩri ya kabira yake. Nĩgetha wĩtĩe gũtuĩka mũkenya, no nginya wĩtĩe gũtuĩka wa kabira yaku. Tũtingĩhota gwĩtĩĩra bũrũri witũ angĩkorwo tũtingĩtĩĩa na kĩhumo giitũ. Njũgũma njega yumaga ikũũrĩro. Ũũ ti kuuga atĩ no nginya tũhatĩrĩrie arĩa matarĩ agĩkũyũ, nao to nginya matũhatĩrĩrie, no onao mena kĩhoto gĩa gwĩtĩĩra ũkabira wao. Na ũyũ ndũrĩ handũ wagĩrĩirwo nĩ kũhotomia ũtũgĩru wa bũrũri wĩ wothe.

Rĩrĩa andũ a makabira mothe mangĩũkĩria maũndũ mao, nĩguo bũrũri ũgĩaga na ũrugarĩ wa gwĩcũrania na kũrĩa ũrorete na gũtarania maũndũ marĩa mangĩũkũria. Nĩkũrĩ na maũndũ marĩa makoniĩ matũũra na rũrĩrĩ na mangĩ makoniĩ bũrũri wĩ wothe. Gũũkĩria maũndũ ma matũũra kana ng’ongo ti kuga atĩ ũcio nĩ ũkabira. Ndũngĩthiĩ kũhanda kahuwa ukabi kana kũrĩithia thamaki ikamba. Rĩera rĩa bũrũri rĩtihanaine na gũtũgĩria maũndũ ma rũgongo rũna ti kũgiria rũria rũngĩ rũkũre.

Maũndũ ma bũrũri wĩ wothe ta thayũ wa bũrũri, wĩtia wa igoti, ũgitĩri wa mũingĩ, wendia wa indo mabũruri ma thĩ ingĩ, gĩthomo, mathibitarĩ na ũgitĩri wa mĩrimũ, matiagĩrĩirwo nĩ kũrutwo na njĩra ya kũhũthĩra ũkabira. Ĩndĩ kwĩ hĩndĩ mangĩkwo na kuonwo ta arĩ ũkabira wahũthĩka kũringana na mũgaĩre wa gĩcunjĩ gĩa kĩgĩna kĩrĩa kiuma ho. Bata ũrĩa mũnene nĩ atĩ mũhũthĩrĩre wa mbeca cia mũingĩ ũkorwo ũgĩteithĩrĩria maũndũ ma mũingĩ na ũnine thĩna ũrĩa mũnene wa mũingĩ. Gũtirĩ na kĩhoto indo cia mũingĩ inine thĩna wa mũndũ ũmwe ng’a. Indo cia mũingĩ ciagĩrĩirwo nĩ kũnina thĩna wa mũingĩ, wĩ wa barabara, maĩ, thibitarĩ, gĩthomo, ũrĩmi, ũgitĩri, na gũkũria iganda cia gũthondeka indo cia kwendio, na mangi ta macio.

Nĩkĩo hena bata rĩrĩa mũndũ ekwaria ũhoro wa rũrĩrĩ rwake agĩage na mwĩtĩyo tondũ rũrĩrĩ rũtarĩ ho, bũrũri ndũrĩ ho. Niĩ ngiuge atĩa? No njugire atĩrĩ, ndĩ mũgĩkũyũ na ndingĩaga gwĩtĩĩra ũguo na ningĩ ndĩ mũkenya na ndingĩaga gwĩtĩĩra ũguo. Ũrĩa ũngĩconoka kana one ta ndĩrahĩtia-rĩ, ekũigua ũguo.

Wee-rĩ, wĩ kanyoni mũthemba ũ? Wĩtagwo atĩa ngwĩte?